Phong tục của dân ta thoạt nghe như chuyện thần tiên nhưng vẫn tồn tại vì trong cái huyền bí có những ý nghĩa thực tế.
Chúc tết - mừng tuổi
Sáng sớm mồng một Tết hay ngày "Chính đán", mọi sinh hoạt ngừng lại,
các con cháu tụ họp ở nhà tộc trưởng để lễ Tổ tiên chúc Tết ông bà, các bậc
huynh trưởng và mừng tuổi lẫn nhau.
Theo tục lệ, cứ năm mới tới, kể cả người lớn lẫn trẻ con, mỗi người tự nhiên
tăng lên một tuổi. Bởi vậy ngày mồng một Tết là ngày con cháu "chúc
thọ" ông bà và các bậc cao niên; và người lớn thì "mừng tuổi"
trẻ em một cách cụ thể bằng những đồng tiền mới bỏ trong những "phong
bao". Tục này ở Việt Nam quen gọi là "lì xì". Tiền mừng tuổi
nhận được trong ngày Tết gọi là "Tiền mở hàng". Xưa còn có lệ cho
tiền phong bao với số tiền lẻ (chứ không phải là tiền chẵn), ngụ ý tiền này sẽ
sinh sôi nảy nở thêm nhiều.
Về chúc Tết, trong ba ngày Tết, những thân bằng quyến thuộc hoặc nhữngngười
phải chịu ơn người khác thường phải đi chúc Tết và mừng tuổi gia chủ; sau đó
xin lễ ở bàn thờ Tổ tiên của gia chủ. Tục này ngày nay ít còn, vì thì giờ eo
hẹp, đường sá xa xôi cho nên đã được thay thế bằng những tấm thiệp "Chúc
Mừng Năm mới" hay "Cung Chúc Tân Xuân".
Xuất hành và hái lộc
Đầu năm mới, người Việt Nam còn có tục xuất hành. Xuất hành là đi ra khỏi nhà
trong ngày đầu năm để đi tìm cái may mắn cho mình và gia đình. Trước khi xuất
hành, người ta phải chọn ngày, giờ và các phương hướng tốt để mong gặp được các
quý thần, tài thần, hỉ thần...
Thường thường, người ta theo các hướng tốt, xuất hành đi lễ chùa, đền hoặc đi
chúc Tết các bậc huynh trưởng, thân quyến hay bằng hữu. Đối với nhà nông ngày
xưa, đầu năm mới xuất hành còn để chiêm nghiệm thời tiết. Vào những ngày đầu
năm, khi mặt trời mọc, người ta đi ra khỏi nhà xem chiều gió thổi và có thể
đoán được năm mới hên hay xui, chẳng hạn:
- Gió Nam: chỉ đại hạn
- Gió Tây: chỉ cướp bóc loạn lạc
- Gió Tây Nam: chỉ bệnh dịch tả
- Gió Bắc: chỉ được mùa vừa phải
- Gió Tây Bắc: chỉ được mùa đỗ, đậu
- Gió Đông: chỉ có lụt lớn...
Nếu xuất hành ra chùa hay đền, sau khi lễ bái, người Việt Nam còn có tục bẻ lấy
một "cành lộc" để mang về nhà lấy may, lấy phước. Đó là tục "hái
lộc".
Cành lộc là một cành đa nhỏ hay cành đề, cành xi, cây xương rồng... là những
loại cây quanh năm tươi tốt và nẩy lộc. Tục hái lộc ở các nơi đền, chùa ngụ ý
xin hưởng chút lộc của Thần, Phật ban cho nhân năm mới. Cành lộc này thường đem
về cắm ở bàn thờ Tổ tiên.
